عارضه ها و بیماری های پوستی

با برخی از عارضه ها و بیماریهای پوستی در این مقاله آشنا شوید.

درماتیت سبورئیک (Seborrhoeic dermatitis)

درماتیت سبورئیک نوعی بیماری پوستی است که اغلب مزمن و عودکننده بوده و باعث پوسته پوسته شدن و بروز التهاب در پوست سر یا صورت می ­شود. این عارضه در صورت به شکل پوسته­ های چرب و زرد رنگ روی ابروها، نزدیک خط رویش مژه ها، کانال گوش، قسمت جلوی پیشانی و یا پشت گوش دیده می­ شود.

درماتیت سبورئیک در جوانان شایع است و بیشترین شیوع آن تا سنین حدود چهل سالگی مشاهده می ­شود. اما در افراد مسن کمتر وجود دارد. علت این عارضه هنوز شناخته نشده اما با درمان ­های ویژه از بین بردن قارچ ­های موجود روی پوست انسان بهبود می یابد. همین موضوع این احتمال را مطرح می ­کند که ممکن است قارچ ­های مخمری پوست در ایجاد این بیماری مؤثر باشند. این بیماری در آب و هوای سرد بیشتر مشاهده می ­شود، قابل سرایت به فرد دیگری نیست و به رژیم غذایی ارتباطی ندارد.

کوپروز (Couprose)

کوپروز نوعی بیماری پوستی پیشرفت کننده است. که نشانه ­های آن پوستی صورتی رنگ با قرمزی پراکنده در گردن، بینی و گونه ها است. در این عارضه پوست معمولاً برافروخته بنظر می­رسد و مویرگ ها به وضوح مشاهدهد می ­شوند و فرد در پوستش احساس کشیدگی می­ کند. کوپروز معمولاً ارثی است اما همه افراد بالای ۲۰ سال ممکن است دچار این بیماری شوند. به­علاوه احتمال بروز کوپروز در سنین سالمندی، به­ علت خشک و نازک­شدن پوست هم وجود دارد. کوپروز درمانی ندارد اما با مراقبت می ­توان عوارض آن را کنترل کرد.

بهترین راه پیشگیری از کوپروز، محافظت از پوست در برابر آفتاب از سنین پایین است. چون ممکن است آسیب در سنین پایین اتفاق بیفتد اما در سنین بالاتر خودش را نشان دهد. به­محض اینکه نشانه­ های کوپروز مشاهده شد، هر محرکی باعث وخیم ­تر شدن آن می ­شود. عوامل مختلفی مثل نور شدید آفتاب، هوای گرم، حرارت و همین­طور استرس، غذاهای پر ادویه، کشیدن سیگار و مصرف الکل از مهمترین محرک ­های کوپروز به ­شمار می ­روند.

پسوریازیس (Psoriasis)

پسوریازیس یک اختلال پوستی همراه پوسته ­ریزی است که مشخصۀ آن دوره ­های مکرر فروکش و عود بیماری است. ضایعات پوستی بیماری پسوریازیس به شکل برجستگی­ های نسبتاً وسیع قرمزرنگ همراه پوسته­ های لایه لایه و نقره ای این عارضه پوست سر، آرنج­ ها، زانوها، قفسه ­سینه، پشت، بازوها، ساق ­ها و انگشتان دست و پا را درگیر می­ کند. پسوریازیس در اواخر کودکی یا اوایل بزرگسالی شروع شده و در سراسر عمر ادامه پیدا می ­کند. در ایران پسوریازیس را با نام صدف هم می ­شناسند.

علت دقیق بیماری پسوریازیس هنوز مشخص نیست اما دخالت عامل ژنتیک در بروز آن قطعی است. در این بیماری تکثیر سلول­ های پوستی سریعتر از حالت طبیعی انجام شده و همین عامل باعث پوسته­ریزی می ­شود. با این حال علت اصلی این تکثیر سلولی سریع هنوز مشخص نشده است. تقریباً از هر سه نفری که دچار این بیماری هستند یک نفر از آن­ها خویشاوندی دارد که او هم دچار این بیماری است. عوامل دیگری هم مثل برخی داروها و بعضی بیماری ­های عفونی، صدمات و استرس ­ها در شروع یا تشدید بیماری نقش دارند. سن بروز بیماری می­ تواند هر سنی باشد اما اگر شروع بیماری در سنین کودکی باشد احتمال شدیدتر بودن آن بیشتر است. همچنین در صورت وجود سابقه بیماری در افراد خانواده معمولاً بیماری شدیدتر و طولانی ­تر خواهد بود.

در حال حاضر این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داروهای بسیاری وجود دارند که با استفاده از آن­ها می­توان بیماری پسوریازیس را کنترل کرد. این روش ­ها کمک می­ کند علائم و نشانه ‌های پسوریازیس کاهش پیدا کند و فرد احساس بهتری داشته باشد. در بعضی افراد ممکن است پوست کاملاً پاکسازی شده و شفاف شود. برای آشنایی با این راه ‌­ها بهتر است فرد برای دریافت بهترین و مؤثرترین مشاوره در این زمینه به یک متخصص پوست مراجعه کند.

پاهای ترک خورده و شقاق دار (Cracked Heels)

پاشنه ‌های ترک­ خورده نشانه مراقبت نادرست از پاها است. پاشنه‌ ترک­ خورده که به شقاق پاشنه هم معروف هست روی بالاترین لایۀ‌ پوست یعنی اپیدرم تأثیر می گذارد. به ­مرور پوست، پوسته پوسته و خشک می­ شود، این شکاف‌ ها عمیق ­تر و در نهایت این ترک ­ها نه تنها دردناک خواهند شد بلکه می­توانند باعث التهاب و عفونت ‌های جدی هم بشوند.

در این شرایط پوست ملتهب، قرمز و دارای ترک ­های دردناک شده و عواملی مثل هوای سرد و خشک، دی هیدراته شدن پوست، عدم استفاده از مرطوب کننده برای پوست پا، حمام با آب داغ، استفاده از پاک­کننده های قوی یا صابونی و بیماری دیابت موجب تشدید ترک­ها خواهد شد. به­علاوه پوشیدن جوراب ­های ضخیم و کفش­ های پوشیده، به ­دلیل ممانعت از رسیدن هوا به پوست می­ توانند این شرایط را تشدید کنند.

گاهی این مشکل با ضایعات قارچی اشتباه گرفته می ­شود که با انجام آزمون ­های اختصاصی قارچ توسط پزشک قابل تشخیص است. اگر فردی دچار ترک و شقاق پا شود بهتر است کفش­ های باز بپوشد و از جوراب ­های پنبه ­ای استفاده کند. همچنین در طول روز چندین بار از مرطوب کننده ­ها برای هیدراته کردن پوست استفاده نماید.

اگزما (eczema)

اگزما (درماتیت) شایع ­ترین بیماری التهابی پوستی است که شکل ویژه ­ای ندارد و به اشکال مختلفی بروز می کند و حتی بعضی افراد ممکن است بیش از یک نوع آن را تجربه کنند. از اشکال معمول آن می ­توان به درماتیت آتوپیک، درماتیت تماسی، درماتیت دست، نورو درماتیت، درماتیت شغلی، درماتیت سبورئیک، درماتیت استازیز و … اشاره کرد. اما به ­طور کلی می­توان اگزما را به دو دسته کلی تقسیم نمود:

الف) اگزمای حاد: این نوع از اگزما با قرمزی، تورم و ضایعات آبدار (وزیکول) همراه هست و خارش شدیدی ایجاد می کند. خراشیدگی روی این ضایعات ممکن است باعث عفونت باکتریایی ثانویه و وخیم کردن بیماری شود.

ب) اگزمای مزمن: پوست ملتهب، قرمز، پوسته پوسته و ضخیم (چرمی) می­ شود و خارش متوسط تا شدیدی به ­همراه دارد. این نوع اگزما طولانی مدت بوده و ضایعات آن شبیه به پسوریازیس و قارچ هستند.

موارد تشدید کننده اگزما در هر فرد متفاوت و در بعضی موارد تشخیص علت تشدید ضایعات مشکل است. از جمله عوامل شایع در تشدید اگزما می­ توان به استرس­ های روحی و جسمی، عادت ماهانه، مواد غذایی، تغییرات آب و هوایی و بیماری­ ها اشاره کرد. همچنین بعضی عوامل مثل صابون ها، پاک­کننده­ ها، مواد ضدعفونی کننده، عصاره میوه­ ها، گوشت، بزاق و یا موی حیوانات هم ممکن است باعث بروز خارش پوستی گردند.

اگزما نوعی بیماری پوستی است و درمان آن باید توسط پزشک انجام شود. اگزما هم در کودکان و هم در افراد بالغ رخ می­دهد اما اغلب در نوزادان مشاهده می ­شود. در صورتی که افراد به­طور ژنتیکی مستعد اگزما باشند و با عوامل محیطی آن تماس پیدا کنند، ممکن است دچار اگزما شوند.

جهت بهبود این عارضه استفاده از کرم و شوینده ­های ملایم و نرم کننده توصیه می ­شود اما این موارد اثر درمانی ندارند و برای درمان باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.

اگزمای دست:

اگزما یا درماتیت دست، نوعی اگزما است که نواحی پشت و روی دست را درگیر می کند. این نوع اگزما با خارش زیاد، سوزش و درد در ناحیه دست ­ها همراه و ممکن است متورم شده، ترک خورده و خشک و پوسته پوسته شود. این نوع اگزما در بین خانم ­ها بیشتر از آقایان شایع است. تماس با مواد شیمیایی محرک (شوینده­ ها، عطرها، اسیدها، و قلیاها و …)، خیس بودن دائمی دست ­ها، سایش مکرر، هوای سرد و خشک، لاتکس موجود در دستکش ­های یک بار مصرف باعث ایجاد این نوع اگزما می ­شوند.

این نوع اگزما در بین کارکنان مشاغل خاص مثل خدمات نظافتی، خدمات پذیرایی، مکانیکی و فلزکاری، آرایش مو و مراقبت­ های بهداشتی شایع است ، زیرا در این مشاغل دست فرد مدام با مواد محرک پوست تماس پیدا می کند.

برای بهبود این نوع اگزما در وهله اول باید عوامل محرک را شناسایی کرده و از تماس با این آلرژن ها و یا محرک ها پرهیز کرد. همچنین استفاده از مرطوب کننده ­ها، استفاده از دستکش برای تماس با آب یا مواد شیمیایی و عدم شستشوی مکرر با آب یا صابون و شوینده ­های محرک می­تواند به کاهش عوارض این نوع اگزما کمک کند.

درماتیت تماسی (Contact Dermatitis)

نوعی التهاب پوستی است که در صورت تماس مستقیم با ماده محرک خارجی یا ایجاد­کننده حساسیت، بروز می کند. درماتیت تماسی فقط سطح پوست رو تحت تاثیر قرار مب دهد و بهبود این حساسیت معمولاً روزها و هفته ­ها طول می کشد. این نوع اگزما تنها زمانی به ­طور کامل از بین می رود که پوست دیگر به هیچ وجه در تماس با ماده حساسیت ‌زا یا محرک قرار نگیرد. معمولاً نقاط خارش‌ داری به جا می گذاردکه سطح وسیعی رو درگیر کرده و باعث ایجاد حالت سوختگی می ­شود و سطحی که بیشتر با ماده محرک در تماس بوده، بیشتر درگیر می کند.

درماتیت تماسی بسته به علت ایجاد کننده آن به دو دسته تقسیم می‌ شود:

1. درماتیت تماسی تحریکی
2. درماتیت تماسی آلرژیک

درماتیت تماسی تحریکی (Irritant contact dermatitis)

تماس مکرر با آب، مواد شوینده، دئودورانت ‌ها، حلال ‌ها و مواد شیمیایی، و هر گونه اصطکاک پوست می­تواند باعث بروز این نوع درماتیت تماسی شود. در این عارضه پوست دچار خارش و قرمزی می ­شود.

درماتیت تماسی تحریکی شایع ‌ترین نوع درماتیت است و درصد بالایی از درماتیت ‌ها را شامل می­ شود. معمولاً کف دست ­ها پس از تماس با عامل محرک باعث ایجاد درماتیت تماسی تحریکی می­ شوند، چون این مواد چربی و موانع محافظت‌ کننده را از سطح پوست حذف می کنند. علائم این عارضه بیشتر شامل قرمزی، خارش، پوسته پوسته شدن، تورم، تاول، خشکی، فلسی شدن، ضخیم شدن و احساس حرارت در نقطه تماس می­ شود. در موارد شدیدتر، تاول‌ های شدید و زخم ‌های باز ایجاد می­گردد. اکثراً آرایشگرها و تولیدکنندگان مواد غذایی که با آب در تماس هستند بیشتر به این نوع درماتیت مبتلا می ­شوند.

درماتیت تماسی آلرژیک (Allergic contact dermatitis)

این نوع درماتیت در اثر واکنش نسبت به مواد آلرژن ایجاد می ­شود و در نهایت در بدن واکنش ایمنی ایجاد می کند و باعث التهاب پوست می ­شود. این عارضه به علت تماس پوست با موادی بوجود می ­آید که شاید اکثر مردم نسبت به آن واکنشی نشان ندهند؛ مثلاً صابون، مواد الکلی، عطر، لاستیک، رنگ مو و یا کاندوم. این واکنش خود را به صورت قرمزی پوست، خارش و سوزش نشان می­ دهد. برای تشخیص عامل این نوع درماتیت انجام پچ تست (Patch Test) لازم است.

داروها، آفت‌کش‌ ها، لوازم آرایشی، افزودنی ‌های غذایی، مواد شیمیایی تجاری، مواد پلاستیکی و لاتکس و در کل تمام موادی که به نوعی باعث بروز حساسیت می­ شوند، می ‌توانند باعث بروز این نوع درماتیت گردند. بعضی از افراد حتی به نیکل موجود در انواع جواهرات هم حساسیت نشان می ­دهند.

این نوع درماتیت به ناحیه‌ ای محدود می­شود که با آلرژن در تماس قرار­گرفته، مانند دست و صورت. در واقع، چند سال طول می کشد تا آلرژی ایجاد گردد و وقتی که ایجاد شد تا آخر عمر در فرد باقی می ­ماند و کوچک ‌ترین تماس با ماده آلرژن می­ تواند باعث بازگشت حساسیت پوستی شود. علائم آن شبیه به درماتیت تماسی تحریکی است و از خفیف تا شدید متغیر است و تشخیص آن هم از طریق آزمایش انجام می ­شود.

درماتیت ناشی از پوشک (Diaper Dermatitis)

درماتیت ناشی از پوشک مشکل خیلی شایعی است و در بعضی کودکان به­ علت زخم خیلی سریع پیشرفت می کند و در بعضی دیگر هم ممکن است به ­ندرت پیشرفت کند. البته اگر استفاده از پوشک قطع شود بهبودی سریع تر ایجاد می ­شود. عواملی مثل حساسیت تماسی، عفونت باکتریایی و قارچی ممکن است باعث ایجاد درماتیت ناشی از پوشک شود.

بدن بچه ‌­هایی که پوشک می ­شوند ممکن است در تماس با لاتکس پوشک دچار حساسیت شود. ادرار و مدفوع کودک هم می ­تواند باعث بروز حساسیت شود، زیرا ادرار حاوی اوره هست و زمانی­که در مجاورت پوست نوزاد قرار می گیرد باعث بروز حساسیت می ‌شود. این نوع حساسیت در واقع همان حساسیت تماسی است و باعث سوزش و خارش پوستی می ­شود.

عفونت باکتری و قارچ کاندیدا هم می ­تواند باعث بروز التهاب شود، که برای تشخیص دقیق و درمان باید به پزشک مراجعه کرد. از سویی باید در نظر داشت سایر مشکلات پوستی از جمله پسوریازیس یا درماتیت سرشتی هم ممکن است بر پوست ناحیه پوشک کودک تأثیر بگذارد.

به ­طور کلی برای جلوگیری از بروز این درماتیت، بهتراست پوشک بچه رو مرتب و با فواصل زمانی کمتری عوض کرد و از کرم‌ های ضدالتهاب و نرم کننده و ترکیبات حاوی زینک اکساید که باعث ترمیم سریع ‌تر زخم‌ ها می ­شود، استفاده کرد.